منظور حاملگی خارج از رحم چیست ؟ خانم دکتر خلیلی متخصص زنان و جراج زیبایی زنان در یکی از جلسات خود در مورد بارداری خارج از رحم صحبت هایی فرمودند که این مقاله با توجه به صحبت های این متخصص زنان آماده گردیده است . خانم دکتر خلیلی صحبت های خود را اینگونه آغاز کردند که در حالت طبیعی، به هنگام حاملگی یک تخمک در یکی از لوله های فالوپ (لوله اتصال تخمدان به رحم) با اسپرم لقاح پیدا می کند و سپس به سمت رحم م یرود و در آنجا خود را به دیواره داخلی رحم (اندومتر) می چسباند و آنجا باقی می ماند و رشد میکند. در بعضی مواقع تخمک لقاح یافته به جای دیواره داخلی رحم به قسمت های دیگر رحم اتصال می یابد و مستقر می شود. به این حالت از حاملگی، حاملگی خارج از رحم می گویند که در اکثر مواقع حاملگی درون لوله فالوپ صورت میگیرد، اما این امکان در بخش های دگیر رحم مانند تخمدان، حفره شکمی و گردن رحم نیز وجود دارد.
به حاملگی خارج از رحم حاملگی اکتوپیک گفته می شود. اکتوپیک یعنی خارج از جایی.
حاملگی خارج از رحم بسیار خطرناک است و در مواردی که درمان صورت نگیرد موجب مرگ مادر خواهد شد و تنها راه حل درمان حاملگی خارج از رحم ، پایان دادن به این حاملگی است، زیرا هیچ راهی برای جابه جای محل تخم و انتقال و کاشتن آن در رحم وجود ندارد. تقریبا در 8 حاملگی یک حاملگی خارج از رحم اتفاق می افتد. متاسفانه در کشوری مثل انگلیس سالانه 5 زن به علت حاملگی خارج از رحم فوت می کنند.
اگر بارداری خارج از رحم به موقع تشخیص داده نشود و به متخصص زنان مراجعه نشود و مورد درمان قرار نگیرد، با رشد سلولی و بزرگ شدن جنین احتمال پارگی لوله های رحمی وجود دارد. این واقعه با درد شدید و خونریزی همراه است و یک اورژانس پزشکی به حساب می آید. در چنین حالتی آسیب جدی و یا از دست دادن کامل لوله رحمی اتفاق می افتد.
عواملی که احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش می دهد
برای هر فرد امکان بارداری خارج از رحم به هنگام دوره فعالیت جنسی امکان پذیر است اما بعضی از شرایط امکان وقوع این نوع بارداری را افزایش می دهد.
در 10 سال گذشته، تعداد بارداری های خارج از رحمی 3 برابر شده است . عوامل زیر باعث بالا رفتن احتمال این نوع بارداری خواهد شد.
- عمل جراحی لگن
- چسبندگی های لگنی
- بیمارهای التهابی لگن
- بیماریهای مقاربتی
- اندومتریوز در صورتی که درمان نشود و به بارداری منجر شود
- بستن ناموفق لوله های رحمی
- باردار شدن به روش های آزمایشگاهی (لقاح آزمایشگاهی)
- مصرف داروهای ضد بارداری
- لوله های فالوپ آسیب دیده
- سابقه خانوادگی فرد برای داشتم بارداری خارج رحمی
- سن زیاد بارداری
- مصرف سیگار
- استفاده مرتب از دوش واژینال
علائم بارداری خارج از رحمی
متاسفانه علایم بارداری خارج از رحمی بسیار گوناگون است و معمولا طوری مشاهده می شود که انگار دچار عفونت ادراری، مشکلات گوارشی و یا مسمومیت شده اید. گاها ممکن است با وجود بارداری خارج از رحمی خونریزی مانند قاعدگی داشته باشید و متوجه بارداری خود نشوید. معمولا تشخیص بارداری خارج از رحمی دشوار است زیرا علایم آن مانند علایم ابتدای بارداری طبیعی می باشد. به همین دلیل خیلی از بارداری های خارج رحمی در هفته 6 و 7 توسط خانم های باردار کشف می شود و گروه زیادی نیز تا قبل از سونوگرافی سه ماه اول بارداری متوجه این موضوع نخواهند شد. درعده کمی در هفته 4 بارداری متوجه این مشکل خواهند شد.
این علائم ممکن است فرد با فرد دیگر متفاوت باشد و با توجه به محل قرارگیری تخم علائم مشخص می شود. در بهترین حالت، بارداری خارج از رحم قبل از مراحل اولیه و با کمترین علامت باید تشخیص داده شود تا از خطر پارگی و خونریزی شدید جلوگیری شود. . با اين حال گاهي علائمي واضحي وجود ندارد. در بارداري خارج رحمي معمولا تستهاي خانگي حاملگي مثبت نمي شوند، بنابراين اگر ظن قوي به حاملگي داريد و حتي بعد از تاخير در پريود تست شما مثبت نشده است بهتر است براي انجام بررسي به پزشك مراجعه كنيد.
علائمی که با مشاهده آن در 12 هفته اول بارداری باید فورا به متخصص زنان مراجعه کرد.
- در یا گرفتگی ناحیه شکم یا لگن؛ معمولا درد ناگهانی، ثابت و شدید است اما ممکن است در اوائل بصورت گهگاه و متوسط باشد. ممکن است درد را فقط در یک سمت از شکم احساس کنید و نیز می تواند به قسمتهای دیگر هم کشیده شود. احتمال تهوع و استفراغ نیز به همراه دارد.
- درد بخش تحتانی شکم به هنگام لمس و یا زمانی که سرفه می کنید یا در حین حرکات روده ها و اجابت مزاج
- خونریزی یا لکه بینی قهوه ای. ممکن است فکر کنید که پریود شده اید بخصوص اگر انتظار بارداری نداشته باشید. خونریزی ممکن است بصورت مداوم یا منقطع باشد.
- درد شانه در یک سمت به خصوص وقتی که دراز می کشید بدلیل پاره شدن لوله و تحریک صفاق در ناحیه ای بین سینه و شکم رخ می دهد. این علامت برای اقدام در جهت درخواست درمان سریع پزشکی بسیار مهم است.
- اگر لوله رحم پاره شود ممکن است ضعف، سرگیجه یا غش کردن بدلیل از دست دادن خون و شوک نیز رخ دهد.
بارداري خارج رحمي چطور تشخيص داده مي شود؟
از آنجا كه امكان وجود بسياري از علايم فوق در يك بارداري طبيعي نيز هست، تشخيص بارداري خارج رحمي براي پزشك آسان نيست. بنابراين از روشهاي زير در تشخيص آن كمك گرفته مي شود:
آزمايش خون و اندازه گيري مقدار HCG در خون. در يك بارداري طبيعي مقدار گنادوتروپين جفتي انساني HCGبه سرعت افزايش مي يابد و اگر سطح HCG آن طور كه انتظار مي رود افزايش نيابد، به وجود نوعي بارداري غير طبيعي مشكوك مي شويم. در صورت وجود بارداري خارج رحمي، ممكن است سطح HCG افزايش يابد ولي در سونوگرافي، هيچ نشانه اي مبني بر بارداري درون رحم ديده نمي شود.
معاينه داخلي از طريق واژن. احتمالا دهانه رحم بسيار دردناك بوده و ممكن است در معاينه توده اي در ناحيه لوله ها و خارج از رحم لمس شود.
سونوگرافي. سونوگرافي راه خوبي براي تشخيص بارداري خارج رحمي است. ممكن است با سونوگرافي بتوان بارداري لوله اي را درون لوله فالوپ مشاهده كرد. پزشك ممكن است بدليل پارگي لوله يا خونريزي، مقداري خون در حفره شكم ببينيد و يا توده اي در ناحيه لوله فالوپ يا تخمدان قابل مشاهده باشد.
ممكن است حتي با نجام آزمايشات فوق تشخيص قطعي امكانپذير نباشد. گاهي در سقط نيز علائمي مشابه ديده مي شود. بنابراين ممكن است پزشك فرد را تحت نظر بگيرد يا درخواست لاپاروسكوپي نمايد. با استفاده از لاپاروسكوپي، بهتر مي توان بارداري خارج رحمي را تشخيص داد. برش هاي بسيار كوچكي در ناحيه ناف و بخش تحتاني شكم ايجاد مي شود و پزشك داخل شكم و اعضاي لگني را با وسيله كوچكي به نام لاپاروسكوپ مشاهده مي كند. با اين روش مي توان محل بارداري خارج رحمي را پيدا نمود.
بارداري خارج رحمي چطور درمان مي شود؟
روش درمان به زمان تشخيص و اينكه تشخيص چقدر قطعي باشد و همچنين به اندازه جنين و تكنيكهاي در دسترس بستگي دارد و هدف پزشك خارج كردن جنين و حفظ توانايي باروري است.
اگر بارداري به وضوح در خارج از رحم بوده و اندازه جنين هنوز كوچك باشد شايد بتوان از درمان دارويي استفاده كرد. درمان غير جراحي يك بارداري خارج رحمي بدون پارگي، استفاده از نوعي داروي ضد سرطان به نام متوتركسات است كه به صورت تزريق داخل وريدي در بيمارستان يا درمانگاه بيماران سرپايي، تجويز مي شود. متوتركسات تركيبي است كه باعث مسموم شدن سلول ها و خاتمه بارداري مي شود. در صورتي كه سطح HCG پس از اين روش درماني كاهش يابد، نشانه به پايان رسيدن بارداري است و پس از آن علايم نيز بهبود مي يابندبا اين حال ممكن است بعد از استفاده از دارو نيز نهايتا نياز به جراحي وجود داشته باشد.
اگر وضعيت مادر خوب بوده و جنين نيز هنوز خيلي بزرگ نشده باشد كه آسيب به لوله هاي رحمي وارد كرده باشد مي توان از جراحي لاپاروسكوپي نيز براي خارج كردن آن استفاده كرد. همانطور كه در بالا توضيح داده شد با استفاده از يك دوربين بسيار كوچك داخل لگن مشاهده شده و جراحي نيز با لوازم بسيار ريز و دقيق انجام مي شود. اين عمل با بي حسي موضعي انجام مي شود و نقاهت آن كمتر از يك هفته خواهد بود. البته نياز به تجهيزات و پزشك متخصص كاملا ورزيده در استفاده از اين روش دارد.
در صورتي كه افزايش سن بارداري و سايز جنين منجر به آسيب جدي در ناحيه شده و يا خونريزي شروع شده باشد بهترين روش جراحي با بيهوشي و باز كردن شكم است تا جنين و كليه نسوج آسيب ديده خارج شود. ممكن است در شرايطي بتوان لوله رحم را ترميم كرد اما گاهي لازم است كل يك لوله خارج شود و اين مساله روي توانايي باروري در آينده تاثيرگذار خواهد بود. دوره نقاهت در جراحي شكمي حدود 6 هفته خواهد بود.
بنابراين بهتر است سعي شود كه پيش از پارگي و تخريب لوله، بارداري لوله اي تشخيص داده شود. با تشخيص زود هنگام مي توان مانع از بروز خونريزي داخلي بدليل پارگي و خونريزي لوله و احتمالا از دست دادن لوله رحمي شد. اغلب بارداري هاي خارج رحمي حدود هفته هاي 6 تا 8 بارداري شناسايي مي شوند. كليد تشخيص زود هنگام، توجه به علائم و رابطه مناسب بين شما و پزشك و بحث در مورد وجود هر نوع علامت و شدت آن است.
آيا بعد از يك بارداري خارج رحمي مي توان يك بارداري طبيعي و سالم را تجربه كرد؟
بله. هر چه زودتر بارداري خارج رحمي تشخيص داده و درمان شود صدمات كمتري به لوله هاي رحم وارد شده و شانس يك حاملگي عادي را در آينده افزايش مي دهد. حتي اگر خانمي يكي از لوله هايش را از دست بدهد باز هم مي تواند مادامي كه يك لوله رحم سالم دارد بطور عادي باردار شود. با اين حال در آينده به محض آگاهي از بارداري بايد به پزشك خود اطلاع دهد تا سونوگرافي زودهنگام و بررسي هاي لازم انجام شود.
جاي اميدواري است كه اگر تحت شرايطي خانمي هر دو لوله رحم خود را از دست بدهد، مي تواند از روشهاي درمان ناباروري مانند IVF براي قرار دادن تخمك لقاح يافته در محل مناسب استفاده كند و دوران بارداري را بگذراند.
احتمال وقوع يك بارداري خارج رحمي ديگر چقدر است؟
بطور كلي اين احتمال حدود 10 تا 15 درصد است، بسته به اينكه علت اولين بارداري خارج رحمي چه بوده و از چه روش درماني استفاده شده است. در واقع اگر دليل اوليه شما عفونت و انسداد لوله اي باشد ممكن است همان تاثير را بر لوله رحم ديگر شما گذاشته باشد و در اين حالت ممكن است احتمال وقوع مجدد آن به 85 تا 90 درصد نيز برسد.پ
با غم از دست دادن و سوگ ناشي از اين حادثه چه بايد كرد؟
اين تجربه ممكن است براي شما خيلي ناراحت كننده باشد، به هر حال شما يك بارداري را از دست داده ايد و اين برايتان سخت است كه بخواهيد دوباره حامله شويد. بعلاوه ممكن است تحت يك عمل جراحي قرار گرفته باشيد و در دوران نقاهت آن بسر مي بريد و تغيرات هورموني سريع نيز ممكن است حالت كلافگي و افسردگي در شما ايجاد كرده باشد. بنابراين بهتر است قبل از اينكه بخواهيد دوباره باردار شويد فرصت كافي به خود بدهيد تا از نظر جسمي و بخصوص از نظر عاطفي به وضعيت مطلوبي برسيد. بسياري از متخصصين توصيه مي كنند كه حداقل 3 ماه صبر كنيد تا بدن شما شرايط سلامتي را بدست آورده باشد. (به ياد داشته باشيد كه ريسك بارداري خارج رحمي مجدد حتي بعد از اين 3 ماه كاهش نمي يابد و به عواملي بستگي دارد كه قبلا به آن اشاره شد.) به هر حال ممكن است شما براي بارداري بعدي بسيار مشتاق باشيد و يا برعكس وحشت زده و محتاط شويد.
در عين حال همسر شما نيز ممكن است غمگين باشد و احساس درماندگي كند و در اين شرايط نداند كه چطور بايد عواطف خود را بيان كرده و از شما نيز حمايت كند. اين واقعه ممكن است زندگي مشترك شما را تحت فشار قرار دهد و از سوي ديگر ممكن است بتوانيد از اين فرصت براي نزديكتر شدن به هم استفاده كنيد؛ بيشتر در مورد احساسات و نگرانيهايتان و آنچه فكر مي كنيد با يكديگر صحبت كنيد. خيلي خوب است اگر به يك مشاور روانشناسي يا روانپزشك براي كمك در تسريع بهبودي از اين سوگ مراجعه كنيد.
چگونه می توان از بارداری های خارج رحمی پیشگیری کرد ؟
– بانوان عزیز باید نظارت کامل بر بهداشت بارداری خود داشته باشند، مخصوصا اگر باردار هستند و یا به زودی قصد باردار شدن را دارند، باید از هر گونهبیماری های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک و غیره پیشگیری کنند.
– از هر گونه شرایطی که منجر به زخم و آسیب لوله های فالوپ می شود، پرهیز کنند.
– اگر قصد باردار شدن دارید و در عین حال سیگار مصرف می کنید، باید بدانید خود را در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار می دهید.
– اگر سابقه ابتلا به PID (عفونت لگن) و آندومتریوز و یا جراحی های ناحیه شکمی دارید، خطر شما برای ابتلا به بارداری خارج رحمی افزایش یافته است.
بنابراین بهتر است قبل از بارداری و اوایل بارداری شرایط خود را در زمینه بارداری افزایش دهید.
– باید با علائم بارداری خارج رحمی آشنا باشید و در صورت مواجهه با علائم آن، فورا به متخصص زنان مراجعه کنید.
– اگر در گذشته سابقه ابتلا به بارداری خارج رحم را داشته اید، باید قبل از اقدام برای بارداری مجدد تحت نظر پزشک متخصص زنان قرار بگیرید.
– اگر تست بارداری شما مثبت شده است و در عین حال خونریزی دارید و یا علایم گفته شده در بالا را تجربه می کنید، باید به متخصص زنان مراجعه کنید تا متخصص زنان به معاینات ناحیه لگن شما بپردازد و در صورت صلاحدید، سونوگرافی واژینال را به شما پیشنهاد دهد.
